ილია ჭავჭავაძე, „რა გითხრათ? რით გაგახაროთ?“

ილია ჭავჭავაძემ ქართველებს  შუქმნა წმინდა სამება -„მამული, ესა, სარწმუნოება“ და ცხოვრება და შემოქმედება ერის სახელმწიფოებრივი აზროვნების ჩამოყალიბებას შეალია,-მამულიშვილთ უანდერძა მთავარი იდეა: პირადი „მე“  შეცვალოს საზოგადო „ჩვენ“ -ით, ამგვარად ესახებოდა სამშობლოს თვითმყოფადობის გარანტი ერის სულიერ მამასა და მოძღვარს.

წერილი  „რა გითხრათ? რით  გაგახაროთ“ ,ერთის შეხედვით, წინასაახალწლო ნატვრას ეხება, დაკვირვებული მკითხველი კი მწერლის რიტორიკაში დიდ ტკივილსა და სევდას ამოიცნობს.

-„რა მივულოცოთ ჩვენს თავს, ქართველნო? რა გვაქვს ხვალ სანატრელი, რომ ვინატროთ და მოვილოდინოთ?“

უახლოეს წარსულში-„უკან რომ მოვიხედავთ“,- საამაყოს ვერაფერს ხედავს ილია, ვერც მომავალი -„ხვალინდელი ნისლი“ აიმედებს ერის მამას.

-რას გავუძელით?

„გავუძელით საბერძნეთს, რომსა და მონღოლებს, არაბებს, ოსმალ-თურქებს, სპარსელებს, რჯულიანს და ურჯულოს და დროშა ქართველობისა შუბის წვერით, ისრით და ტყვიით დაფლეთილი, ჩვენს სისხლში ამოვლებული, ხელში შევირჩინეთ, არავის წავაღებინეთ, არავის დავანებეთ, არავის შევაგინებინეთ.

...ქრისტე ღმერთი ჯვარს ეცვა ქვეყნისათვის და ჩვენც ჯვარს ვეცვით ქრისტესათვის. ამ პატარა საქართველოს გადავუღეღეთ მკერდი და ამ მკერდზედ, როგორც კლდეზედ, დავუდგით ქრისტიანობას საყდარი, ქვად ჩვენი ძვლები ვიხმარეთ და კირად ჩვენი სისხლი, და ბჭეთა ჯოჯოხეთისათა ვერ შემუსრეს იგი. გავწყდით, გავიჟლიტენით, თავი გავიწირეთ, უსწორო ომები ვასწორეთ, ხორცი მივეცით სულისათვის და ეღტმა მუჭა ერმა ქრისტიანობა შევინახეთ, არ გავაქრეთ ამ პატარა ქვეყანაში, რომელსაც ჩვენს სამშობლოს, ჩვენს მამულს -სამართლიანის თავმოწონებით ვეძახით.“

-როგორ გავუძელით?

    „ვაჟკაცობა უნდოდა, ვაჟკაცნი ვიყავით, ხმალი უნდოდა, ხმლის ჭედვა ვიცოდით. ომის საქმეთა ცოდნა უნდოდა, ომის საქმენი ვიცოდით... დროთა შესაფერი ღონე ვიცოდით, დროთა შესაფერი ხერხი, დროთა შესაფერი ცოდნა გვქონდა, დროთა შესაფერი მხნეობა და გამრჯელობა.ხმლიანმამტერმავერდაგმათმობინა, ვერწაგვართვაჩვენიმიწა-წყალი, ჩვენიქვეყანა. ხმლიანსმტერსგავუძელით, გადავრჩით, ქვეყანადასახელიშევინახეთ, სახსენებელიარამოვიკვეთეთ, შევირჩინეთ, საქოლავიარავისავაგებინეთ. ხმლითმოსეულმავერადაგვაკლო-რა“

-დღევანდელობა (ილიას თანადროული საქართველო)

„წავიდაისდრო: დაჩლუნგდახმალი, გაუქმდავაჟკაცობა, ეხლახმალითაროზეუნდაშევდვათ, აღარაფრისმაქნისია;ეხლაცომია, ხოლოსისხლისღვრისაკიარა, ოფლისღვრისა, ომიუსისხლო, მშვიდობიანი, წყნარი.ყურებშიბამბაგვაქვსდაცულიდათვალებზეხელიაგვიფარებია. არცარაფერსვხედავთ, არცარაფერიგვესმის. უზარმაზარითხრილიაჩვენ, ქართველებისწინდააინუშიაცარმოგვდის. ამთხრილისპირასვდგევართდასაკმაოახელიგვკრან - დაშინგადავიჩეხებითდედაბუდიანად. ორბი, არწივიცკივეღარგვიპოვის, ვეღარდასწვდებაჩვენსძვლებს, რომგამოხრან, გამოსწიწკნონ, ისეთიღრმააესთხრილი, ისეთიუძირო. ვდგევართდაუღონოდავბზუით „მევარდაჩემინაბადიო“ დაამბზუილიდანარაგამოდის-რა. იქნებაიმიტომ, რომყველაბუზიკიბზუის, ფუტკართანკიყველატყუის“

-რა არის მიზეზი ქართველთა ეროვნული გასაჭირისა?

„არვიცით - რანივყოფილვართ, არვხედავთ - რანივართ, ვერგამოგვისახია - რანივიქნებით. ყურებშიბამბაგვაქვსდაცულიდათვალებზეხელიაგვიფარებია. არცარაფერსვხედავთ, არცარაფერიგვესმის.“

-რაგვარი ომია ილიას დროებაში?

„ესომიშრომისაა, დავითარცაშრომა - პატიოსანია, ნამუსიანიადაისეთივეთავმოსაწონებელი, თავ-გამოსაჩენი, როგორცუწინთოფისადახმლისომიიყო.“

-რა მოგვერევა?

„შრომითდაგარჯით, ცოდნითდახერხითმოსულიკითანგაგვიტანს, ფეხ-ქვეშიდანმიწასგამოგვაცლის, სახელსგაგვიქრობს, გაგვწყვეტს. სახსენებელიქართველისაამოიკვეთებადაჩვენსმშვენიერსქვეყანას, როგორცუპატრონოსაყდარს, სხვანიდაეპატრონებიან.“

-რა გადაგვარჩენს?

„თუშრომადაგარჯა, ცოდნადახერხიწინარმივაგებეთ, წინარდავახვედრეთ, წინარდავუყენეთ”, თავს ვერ გადავირჩენთ.“

-         ილიას საწუხარი:

„ცოდვაარარის, ესდროშაახლაჩრჩილმაშესჭამოს, თაგვმადაგვიჭამოს. დრო-ჟამიამასგვიქადის...

ცოდვაარარის, ესერიმოსწყდეს; ცოდვაარარის, ესლომიკოღომსაბუდრადგაიხადოს, ცოდვაარარის, მელა-ტურამგამოღრღნას, როგორცმძოვარი, როგორცლეში. რათ? რისთვის? ვისრავირიმოვპარეთ?“

-ილიას საახალწლო სურვილი :

„ახალოწელიწადო, თურამშეგიძლიან, თვალიაგვიხილე, ყურებიდანბამბაგამოგვაცალე, ფუტკრისგანგვასწავლედროთაშესაფერისამამაცოზნენია, რომჩვენმაშემდეგმა (მომავალმა თაობამ) მაინცაღარასთქვს: რაგითხრათ? რითგაგახაროთ?“

---------------------------------

"ჩემზედამბობენ: ისსიავესქართლისასამბობს..ჩვენსცუდსარმალავს ,ესხომცხადისიძულვილია? ბრიყვნიამბობენ… კარგიგულიკიმაშინვეგრძნობსამსიძულვილშირაოდენიცსიყვარულია."

 (ჩემო კალამო“